Sytuacja jest niestety częsta w przebiegu choroby Alzheimera. Bliscy obserwują zachowania agresywne, które są całkowicie sprzeczne z dotychczasowym charakterem pacjenta. Osoba, która nigdy wcześniej nie podnosiła głosu, może zacząć krzyczeć, rzucać przedmiotami czy nawet próbować uderzać opiekunów. Dla rodzin jest to jedno z najtrudniejszych doświadczeń – patrzeć, jak ukochana osoba zmienia się nie do poznania.

Specjaliści podkreślają, że mózg to nie tylko organ od myślenia, ale także od zachowywania się. Ta prosta prawda jest kluczem do zrozumienia agresji u osób z demencją.

Co dzieje się w mózgu?

Choroba Alzheimera niszczy komórki nerwowe przede wszystkim w obszarach odpowiedzialnych za pamięć, ale także w rejonach kontrolujących emocje i zachowanie. Płaty czołowe i skroniowe, które regulują reakcje emocjonalne, stopniowo tracą swoje funkcje.

Wielu pacjentów, którzy przez całe życie byli znani ze swojego opanowania, po rozwinięciu choroby Alzheimera zaczyna przejawiać wybuchy gniewu podczas codziennych czynności, szczególnie wieczorem. Początkowo rodziny są zwykle zszokowane i zranione. Dopiero zrozumienie, że to nie bliski się zmienił, a jego mózg choruje, pomaga wypracować skuteczne metody wsparcia.

Typowe czynniki wyzwalające agresję

Badania i doświadczenia kliniczne pokazują, że agresja pojawia się najczęściej w kilku powtarzalnych sytuacjach:

• W momentach zmiany otoczenia lub rytmu dnia 
• Gdy pojawia się zbyt wiele bodźców (głośne dźwięki, tłum ludzi) 
• Kiedy pacjent odczuwa ból, którego nie potrafi wyrazić 
• W chwilach frustracji wynikającej z niemożności komunikacji 
• Podczas kąpieli 

W praktyce klinicznej opisywane są przypadki, gdy pacjenci stawali się agresywni zawsze przed kąpielą. Po dokładnej obserwacji często okazuje się, że osoba boi się wody, ponieważ nie rozumie już, co się dzieje. Dodatkowo łazienka może być dla niej zbyt jasna i chłodna. Przyciemnienie światła, ogrzanie pomieszczenia i spokojne tłumaczenie każdego kroku może znacząco zmniejszyć problem.

Jak łagodzić agresję? Praktyczne wskazówki

Agresja to forma komunikacji – osoba z Alzheimerem próbuje coś przekazać. Jak detektyw, opiekunowie muszą odkryć co to takiego:

• Czy pacjent nie jest głodny, spragniony? 
• Może odczuwa ból (zęba, stawów, brzucha)? 
• Czy nie jest mu za gorąco/zimno? 
• Czy nie cierpi na zaparcia lub infekcję dróg moczowych? 
• Może przestraszyło go coś w otoczeniu? 

Zdarza się, że pacjenci stają się agresywni, gdy widzą swoje odbicie w lustrze – nie rozpoznają już siebie i myślą, że ktoś obcy wszedł do mieszkania. Zasłonięcie lustra może rozwiązać problem.

• Usunięcie źródeł nadmiernego hałasu 
• Ograniczenie liczby bodźców wizualnych 
• Zadbanie o stałą temperaturę 
• Oznaczenie wyraźnie drzwi do ważnych pomieszczeń 
• Zapewnienie odpowiedniego oświetlenia (ani zbyt jasnego, ani zbyt ciemnego) 

Opiekunowie, którzy osiągają sukcesy w łagodzeniu zachowań agresywnych, zwykle stosują następujące zasady:

• Mówią wolno, używając prostych zdań 
• Unikają pytań wymagających wyboru 
• Zamiast pytać „Chcesz się wykąpać?”, mówią „Czas na kąpiel” 
• Zawsze utrzymują spokojny ton głosu, nawet gdy podopieczny jest zirytowany 
• Używają kontaktu wzrokowego i łagodnego dotyku 
• Unikają argumentowania i poprawiania 

Jeszcze nie farmakologia 

Badania potwierdzają, że pacjenci często uspokajają się, słuchając muzyki z młodości. To „jakby „zaczarowana różdżka”, jak określają to niektórzy opiekunowie. Gdy osoba zaczyna się denerwować, włączenie ulubionej muzyki może sprawić, że napięcie z niej schodzi.

Skuteczne mogą być:

• Muzykoterapia (ulubione utwory z młodości) 
• Aromaterapia (lawenda działa szczególnie uspokajająco) 
• Terapia z użyciem wspomnień (oglądanie starych zdjęć, opowiadanie historii) 
• Delikatny masaż dłoni 
• Terapia z udziałem zwierząt 

Kiedy rozważyć farmakoterapię?

Czasem, mimo najlepszych starań, agresja pozostaje na tyle nasilona, że konieczne jest rozważenie leków. Zawsze powinno to być ostatecznością, po wyczerpaniu metod niefarmakologicznych.

Specjaliści podkreślają, że każdy pacjent jest inny – co działa u jednej osoby, może być nieskuteczne u innej. Dlatego tak ważne jest indywidualne podejście i cierpliwość w szukaniu najlepszych rozwiązań. Warto pamiętać – osoby z chorobą Alzheimera nie stają się agresywne ze złośliwości czy złej woli. Ich mózg choruje. Zrozumienie, cierpliwość i odpowiednie podejście są najlepszymi metodami, jakie można zaoferować zarówno pacjentom, jak i ich opiekunom.