Przyczyny choroby Alzheimera

przyczyny choroby alzheimera

Spis treści

Choroba Alzheimera (ang. Alzheimer’s Desease, AD) należy do najbardziej rozpowszechnionych chorób neurodegeneracyjnych w krajach wysokorozwiniętych – obecnie choruje na nią około 30 mln osób na świecie. Stanowi przedmiot wielu badań, jednak wciąż nie jest nam dobrze znana. Niejasności dotyczą zarówno tego, co wywołuje tę przypadłość, jak też skutecznego sposobu jej leczenia. Możemy jednak stwierdzić, jakie mechanizmy doprowadzają do postępujących zmian w mózgu, a także określić czynniki, które zwiększają prawdopodobieństwo wystąpienia opisywanego schorzenia.

Choroba Alzheimera – patogeneza

Proces neurodegeneracyjny wiąże się z nieprawidłowym odkładaniem się białka amyloidowego w mózgu. Przyczynę tego stanowi tak zwana kaskada amyloidowa – złogi amyloidowe w mózgu wywołują najwcześniejsze zmiany w rozwoju AD. Złogi beta-amyloidu nazywane są płytkami amyloidowymi. Płytki te uszkadzają neurony i zakłócają komunikację pomiędzy nimi. Obecnie nie są znane przyczyny powstawania płytek amyloidowych, jednak niektóre badania wskazują, iż na akumulację beta-amyloidu może mieć wpływ przewlekły stan zapalny w mózgu.

Choroba Alzheimera wynika również z nagromadzenia białka tau, czego skutek stanowi tworzenie się skrętów neurofibrylarnych. Białko tau jest normalnie obecne w komórkach nerwowych i odgrywa ważną rolę w utrzymaniu struktury mikrotubul, istotnych dla transportu substancji w komórkach. Jednak gdy dochodzi do tauopatii, białko tau formuje nieprawidłowe agregaty – sploty neurofibrylarne. Powodują one obumieranie neuronów, co upośledza przesyłanie sygnałów przez neuroprzekaźniki. To uniemożliwia prawidłowe funkcjonowanie ośrodkowego układu nerwowego i przekłada się na wystąpienie postępujących zaburzeń pamięci oraz funkcji poznawczych. W początkowym stadium rozwoju choroby zapominanie dotyczy spraw bieżących, z czasem zacierają się ślady wspomnień z coraz bardziej odległej przeszłości. AD wiąże się również z takimi objawami jak:

  • zaburzenia językowe – Pacjent doświadcza trudności z przypominaniem sobie poszczególnych wyrazów, w wyniku czego zakres jego słownictwa staje się coraz bardziej ubogi;
  • brak orientacji w terenie – w pierwszych etapach AD chory traci zdolność do swobodnego przemieszczania się w nieznanej okolicy, z czasem również w dobrze znanych miejscach; w głębokim stadium dochodzi do braku orientacji w obrębie własnego domu czy mieszkania;
  • trudności z koncentracją – osobom cierpiącym na chorobę Alzheimera trudno jest się skupić lub powrócić do przerwanej czynności;
  • zaburzenia snu – przyczynę tego stanowi zaburzony rytm dobowy;
  • zaburzenia nastroju – problemy z pamięcią często doprowadzają do irytacji, niepokoju, a nawet do depresji, co jest charakterystyczne zwłaszcza w początkowym stadium rozwoju AD; wówczas Pacjent zdaje sobie sprawę z własnych ograniczeń oraz z ich nieuchronnej progresji;
  • urojenia – najczęściej mają one związek z narastającym poczuciem zagrożenia; chory staje się podejrzliwy wobec swoich opiekunów, może oskarżać ich o działanie na jego szkodę; urojenia bywają przyczyną zachowań agresywnych.

W zaawansowanym stadium AD Pacjent nie jest w stanie się komunikować, wykonywać podstawowych czynności, takich jak chociażby utrzymywanie podniesionej głowy, kontrolować zwieraczy czy też rozpoznawać swoich bliskich. Zmiany patologiczne w mózgu uniemożliwiają samodzielną egzystencję, co sprawia, że chory wymaga całodobowej opieki. Tauopatia (wspomniane nagromadzenie nieprawidłowych agregatów białka tau) jest jednak charakterystyczna nie tylko dla choroby Alzheimera, lecz także dla innych schorzeń neurodegeneracyjnych. Mowa między innymi o chorobie Picka, która określana jest również jako otępienie czołowo-skroniowe.

Czynniki zwiększające ryzyko choroby Alzheimera

Warto wiedzieć o tym, że choroba Alzheimera może mieć charakter wrodzony. Dotyczy to jednak niewielkiej części przypadków. Taką przypadłość określa się mianem FAD – Familial Alzheimer’s Deseas. Wówczas objawy pojawiają się zazwyczaj w wieku poniżej 65 roku życia. Dzieje się tak ze względu na mutacje w obrębie trzech genów – APP (amyloid precursor protein), preseniliny 1 (PSEN1) i preseniliny 2 (PSEN2).

Najczęściej jednak choroba Alzheimera ma charakter spontaniczny, a ryzyko zachorowania rośnie wraz z wiekiem. Co więcej, znacznie częściej dotyczy ona kobiet niż mężczyzn. Jako czynniki ryzyka AD wskazuje się między innymi:

  • niezdrową dietę – spożywanie dużej ilości tłuszczów nasyconych, kwasów tłuszczowych trans i cukrów rafinowanych prowadzi do obniżenia poziomu neurotroficznego czynnika pochodzenia mózgowego, co ma wpływ na postępującą neurodegenerację;
  • niski poziom aktywności fizycznej – ćwiczenia odgrywają istotną rolę w profilaktyce choroby Alzheimera, gdyż zwiększają mózgowy przepływ krwi i zmniejszają tworzenie się amyloidu beta oraz białka tau;
  • niska aktywność umysłowa – aktywność intelektualna i społeczna pomaga efektywniej chronić się przed demencją, wpływa na zachowanie dobrej sprawności umysłu oraz na zmniejszenie ubytków funkcji poznawczych w podeszłym wieku.

Zdrowy styl życia dotyczący aspektów zarówno fizycznych, jak i psychicznych może zatem mieć istotne znaczenie w zmniejszeniu ryzyka choroby Alzheimera. Należy przy tym mieć świadomość, iż aktualne badania nie wskazują jednoznacznych sposobów zapobiegania opisywanej chorobie. Zdrowa dieta, aktywność fizyczna oraz umysłowa mogą natomiast przełożyć się na lepszą kondycję naszego mózgu i zmniejszyć ryzyko ubytków funkcji poznawczych.

Podsumowanie

Bezpośrednią przyczynę choroby Alzheimera stanowią zmiany w mózgu obejmujące między innymi kaskadę amyloidową czy też powstawanie skrętów neurofibrylarnych. Zmiany te prowadzą do neurodegeneracji, a więc do uszkodzeń oraz obumierania komórek nerwowych. To z kolei przekłada się na postępujące problemy z pamięcią, koncentracją i mową. Obecnie nie jesteśmy w stanie określić skutecznych metod zapobiegania chorobie Alzheimera, co wiąże się również z brakiem efektywnych sposobów leczenia. Warto jednak wprowadzać pozytywne zmiany w swoim stylu życia, gdyż niezdrowa dieta, brak aktywności fizycznej oraz aktywności umysłowej mogą doprowadzić do zwiększonych ubytków funkcji poznawczych. Dbałość o kondycję ciała i umysłu odgrywa ważną rolę w profilaktyce nie tylko choroby Alzheimera, lecz także innych schorzeń neurodegeneracyjnych.

Źródła:

Dębski K., Stępkowski D., Studnicki M., Woźniak G., „Dieta jako czynnik ryzyka choroby Alzheimera”, Postępy Biochemii, nr 1, t. 66, 2020;
Kupsz J., Ożarowski M., Torlińska T., „Biologiczne czynniki ryzyka choroby Alzheimera”, Nowiny Lekarskie, nr 75, 2006;
Gaweł M., Potulska-Chromik A., „Choroby neurodegeneracyjne: choroba Alzheimera i Parkinsona”, Postępy Nauk Medycznych, nr 7, 2015;
Bartoszewska M., „Molekularne mechanizmy choroby Alzheimera”, Postępy Biologii Komórki, nr 3, 2008;
https://www.doz.pl/czytelnia/a17175-Choroba_Alzheimera__przyczyny_objawy_najnowsze_metody_leczenia
https://www.termedia.pl/neurologia/Wyksztalcenie-praca-i-towarzystwo-chronia-przed-demencja,48123.html

Przeczytaj również: Czy można zapobiec chorobie Alzheimera? Oto co powinieneś wiedzieć o prewencji

Betula Forte

Najczęstsze pytania i odpowiedzi

Czym jest choroba Alzheimera?

Choroba Alzheimera to jedna z najbardziej rozpowszechnionych chorób neurodegeneracyjnych, która charakteryzuje się postępującym pogorszeniem funkcji umysłowych, w tym pamięci, koncentracji i mowy. Przyczyną jest nieprawidłowe odkładanie się białka amyloidowego w mózgu oraz nagromadzenie białka tau.

Jakie są główne objawy choroby Alzheimera?

Do najważniejszych objawów choroby Alzheimera należą: trudności z pamięcią, zaburzenia językowe, brak orientacji w terenie, problemy z koncentracją, zaburzenia snu, zaburzenia nastroju oraz urojenia. W zaawansowanym stadium choroby pacjent wymaga całodobowej opieki.

Czy choroba Alzheimera jest dziedziczna?

Choroba Alzheimera może mieć charakter wrodzony, ale dotyczy to niewielkiej części przypadków. Wówczas mówimy o FAD – Familial Alzheimer’s Disease, która jest związana z mutacjami w obrębie trzech genów – APP, PSEN1 i PSEN2.

Co zwiększa ryzyko zachorowania na chorobę Alzheimera?

Ryzyko zachorowania na chorobę Alzheimera rośnie z wiekiem i jest wyższe u kobiet. Czynnikami zwiększającymi ryzyko są również: niezdrowa dieta, niski poziom aktywności fizycznej i umysłowej.

Czy istnieją skuteczne metody zapobiegania chorobie Alzheimera?

Obecnie nie znamy skutecznych metod zapobiegania chorobie Alzheimera. Niemniej jednak zdrowa dieta, aktywność fizyczna oraz umysłowa mogą poprawić kondycję naszego mózgu i zmniejszyć ryzyko ubytków funkcji poznawczych, co może mieć wpływ na opóźnienie rozwoju choroby.